بررسی جایگاه اجتماعی و سیاسی زنان در دوره ی تسلط ترکان غزنوی (351-446 ق) و سلجوقی (429-590 ق)

بشر از ابتدا به زن به عنوان یکی از راه های رسیدن به آرامش، تولید نسل و حفظ بقا می نگریسته است. در جوامع ابتدایی نقش زنان از لحاظ سیاسی، اجتماعی و اقتصادی پررنگ تر جلوه می کرد. در ادیان چند خدایی همواره الهه هایی که شبیه زنان بودند، پرستیده می شدند، اما با پیشرفت جامعه ها و تشکیل حکومت ها، نقش زنان کمرنگ تر شد. در تاریخ ایران دوره اسلامی با توجه به توصیه اکید دین اسلام بر ارزش زن، برای زنان ارزش و اعتباری قائل شدند؛ اما این ارزش محدود به دوران صدر اسلام شده و بعد از روی کار آمدن حکومت های اموی و عباسی و حاکمان ایرانی، باز هم زنان وسیله ای برای عیّاشی و گاهی نیل به مقاصد سیاسی پادشاهان و خلفای اسلامی شدند. به جز این نقش و نقش کالایی و جنسیتی، هیچ نقش دیگری از حضور زن برای طبقه حاکم پذیرفته نبود. این پژوهش بر آن است تا رفتار حاکمان را در عصر غزنوی و سلجوقیان بزرگ در برخورد با زنان، حضور سیاسی زنان و فعالیت اقتصادی آنان و حتی تلاش هایی برای به قدرت رساندن فرزندان یا برادران خود به مسند قدرت و حضور در شبکه ازدواج های سیاسی به منظور حفظ قدرت قوم و قبیله خود را، به روش کتابخانه ای و بر مبنای متون مرجع و منابع تاریخی و تحقیقات صورت پذیرفته، با موضوع ایران در دوره غزنویان و سلجوقیان مورد بررسی قرار دهد و برای ریشه یابی این تحوّلات در زندگی زنان و علّت اصلی آن، فرهنگ قبایل ترک آسیای میانه را جستجو کرده و در این خصوص به این نتیجه دست پیدا کرده است که ترکان برای زن، حقوق بالاتری قایل بودند و اهمیت و احترام به زنان، تساوی حقوق مادی و معنوی، گردش چرخه ی اقتصاد، وارد شدن در جنگ ها و سیاست، اختصاص ثروت و اموال زنان به خودشان و در دست گرفتن زمام امور قبیله یا ایل از ویژگی های قبایل ترک آسیای میانه بود و بسیاری از این رفتارها ره آورد حکومت های ترک نژاد برای ایران بود. مسئله اصلی که نگارنده با آن روبروست، پژوهش در مورد موضوعی است که درباره آن کمبود منابع وجود دارد و تاکنون به صورت مستقل با موضوع نقش سیاسی زنان تاریخ ایران عصر غزنوی و سلجوقی، تالیفی یافت نشده است. واژگان کلیدی: نقش زنان، غزنویان، سلجوقیان، ترکان